- صفحه اصلی
- دوره نمایندگی
- گفتمان
- فرهنگ ایران
- نوشتارها
- نیایش های اوستایی
- نهاد های زرتشتی
- درباره ما
- پایگاه های مرتبط
- خبرها
یلدا» تداوم هویت جامعه است /
سید احمد محیط طباطبایی
|۷:۳۹,۱۳۹۵/۹/۳۰|
درباره اهمیت شبی كه نسل پشت نسل در ایران دوام یافته
در روزگار گذشته برای گروه‌های اجتماعی و مردمی كه كشاورزی و دامداری می‌كردند، تقویم شمسی یا گردش خورشیدی بسیار دارای اهمیت بود. آنها زندگی خود را منطبق بر این حركت خورشیدی تطبیق می‌دادند. یكی از مهم‌ترین روزهای سال آغاز شب یلدا است.
این شب به زمان بین غروب آفتاب از آخرین روز پاییز تا طلوع آفتاب در نخستین روز زمستان اطلاق می‌شود.
این شب در نیم‌كره شمالی با انقلاب زمستانی مصادف است و به همین دلیل از آن زمان به بعد طول روز بیشتر و طول شب كوتاه‌تر می‌شود. پس به لحاظ وضعیت اقلیمی این روز از اهمیت بسیاری برای زندگی انسان ساكن در این ناحیه جغرافیایی اهمیت دارد.
ابتدای زمستان، آغاز روزهای طولانی است و به عبارتی طولانی‌ترین شب سال در این موقعیت زمانی كه همان شب یلدا است، قرار دارد. یلدا، شب اول زمستان و شب آخر پاییز است كه اول جدی و آخر قوس باشد و آن درازترین شب‌هاست در تمام سال و در آن شب یا نزدیك به آن شب، آفتاب به برج جدی تحویل می‌كند و گویند آن شب به‌غایت شوم و نامبارك است و بعضی گفته‌اند شب یلدا یازدهم جدی است. تقویم ما هم به شكلی است كه از شب به روز می‌رسد. مردمان گذشته می‌دیدند كه در بعضی ایام و فصول روزها بسیار بلند می‌شود و در نتیجه در آن روزها، از روشنی و نور خورشید بیشتر می‌توانستند استفاده كنند.
این اعتقاد پدید آمد كه نور و روشنایی و تابش خورشید نماد نیك و موافق بوده و با تاریكی و ظلمت شب در نبرد و كشمكش‌اند. بنابراین آغاز روز در شب اول دی‌ماه اتفاق می‌افتد.
«یلدا» به معنای میلاد و تولد است. منظور از تولد، ولادت مهر و خورشید است. خورشید چه به معنای قدرت و گرما‌بخش زمین و هستی و چه در مفهوم عهد، پیمان، محبت و دوست است. این طولانی‌ترین شب سال به همین جهت اهمیت بسزایی در نزد مردم پیدا می‌كند.
دیدن روشنایی روز و برآمدن آفتاب برای مردمان حایز‌اهمیت و توجه بوده است و به همین خاطر خانواده‌ها سعی می‌كردند این شب را تا صبح بیدار بوده و طلوع آفتاب را ببینند. برای اینكه این امر صورت بگیرد سعی در این داشتند كه این رسم را به صورت یك سنت آیینی درآورند.
این موقعیت زمانی در گذر زمان هیچ‌وقت به دست فراموشی سپرده نشد و همواره مورد توجه مردم بوده است. چرا كه اصل آیین سنت یلدا فراتر از دیگر آیین‌ها بوده است. یلدا منطبق با اصول جغرافیایی و حیاتی زندگی است كه ایران نیز جزو آن منطقه جغرافیایی است.
اهمیت این شب علاوه بر توضیحاتی كه داده شد را می‌توان در قصه و داستان هم دانست.
به عبارت دیگر یلدا، شب قصه و داستان است. ایرانیان نسبت نزدیكی با قصه، آیین و روایت داشته‌اند و به همین دلیل پشتوانه مدنی و فرهنگی بالایی دارند.
استمرار سنت قصه‌گویی، در واقع بقای این آیین در زندگی بشر امروز است و سنت یلدا را از گذشته به امروز پیوند داده است. همچنین یلدا بهانه‌ای است برای اینكه خانواده‌ها قصه خود، قصه خانواده، قصه اسطوره‌ها، خوشی‌ها، غم‌ها و شادی‌های خود را برای نسل‌های جوان خانواده بازگو كنند و آنها خود را با قصه و داستان به روز برسانند.
در كنار این سنت و آیین‌ها، در شب یلدا سفره‌ای انداخته می‌شود كه افراد خانواده به گرد سفره جمع می‌شوند و همین موضوع باعث می‌شود كه وفاق و همگرایی در بین اعضای خانواده ایجاد شود. به بیان دیگر سفره یلدا باعث ایجاد همدلی در بین اعضای خانواده می‌شود و ناراحتی‌ها و غصه‌ها از بین می‌رود.
روی سفره یلدا، محصولات و نوشیدنی‌هایی گذاشته می‌شودكه آنها شكرانه‌ای از چیزهایی است كه خداوند در طول سال به ما داده است. ایرانیان در این شب باقی مانده میوه‌هایی را كه انبار كرده بودند به همراه خشكبار و تنقلات می‌خوردند. به عبارتی آن چه از میوه و فرآورده‌های به دست آمده تا شب یلدا باقی مانده است، روی سفره گذاشته می‌شود و آن چیزهایی هم كه از بین می‌رود به صورت خشكبار و آجیل روی سفره قرار می‌دادند. هر كدام از محصولاتی كه روی سفره یلدا قرار می‌گرفت، شكر نعمتی است كه خداوند به مردم اعطا كرده است.
برای مثال میوه‌هایی كه اغلب دانه‌های زیادی دارند، نوعی جادوی سرایتی محسوب می‌شوند كه افرادی كه دور سفره یلدا جمع شده‌اند با توسل به بركت‌خیزی و پردانه بودن آنها، خودشان را نیز مانند آنها بركت آور می‌كنند و نیروی باروری را در خویش افزایش می‌دهند.
در قرن‌ها و روزگار مختلف و با گذر زمان، یلدا هم تغییر و تحول پیدا كرده و خود را منطبق با شرایط روز كرده است. چنانچه ما شاهد حضور دیوان حافظ و تفال مردم به دیوان حافظ هستیم كه این، با گذر زمان به شب یلدا اضافه شده است.
سنت و آیین‌ها، سرمایه‌های مهم یك ملت است كه هویت آنها را مشخص می‌كند و حفاظت از این سنت‌ها و آیین‌ها و گردآمدن مردم در یك شب خاص دورهم باعث می‌شود كه هم به نزدیكی افراد به یكدیگر كمك كند و هم مبنای زیرساخت مهمی را برای تداوم فرهنگ و هویت جامعه فراهم كند.
منبع خبر:
روزنامه اعتماد