از جشن اسفندگان تا آیین ولنتاین

چند گاهی است که به هنگام فرارسیدن روز چهاردهم فوریه میلادی که برابر است با 25 بهمن ماه در گاه شماری خورشیدی، جوانان ایرانی نیز به پیروی از یک سنت اروپایی این روزرا به یاد عشق ودلدادگی به عنوان ولنتاین جشن می گیرند وبرای دوستان ویاران خود ارمغانی فراهم می کنند. برای بسیاری از جوانان کشور ما ولنتاین بهانه ای شده برای شادی بیشتر، یادآوری مهر دوستان و شکوفایی جوانه های عشق که بیگمان نیاز زندگی فردی واجتماعی آنان است. دلبری، دلدادگی و عشق از واژگانی پرارج در فرهنگ نیاکان ماست که جان مایه شعر وادبیات گذشتگان نیز بوده است و یادگار آن در بسیاری از داستان ها وحماسه ها همچنان پایدار است از زال و رودابه در شاهنامه فردوسی تا شیرین و فرهاد، لیلی و مجنون، خسرو و شیرین و ترنم های عاشقی که در هرگوشه ایران سروده شده است. پرسش اینجاست که برای بزرگداشت عشق، چرا ولنتین را ازفرهنگ دیگران پذیرفته ایم و از فروزه و بنیان عشق در فرهنگ خود بیگانه شده ایم و زمان برگزاری جشن ایرانی آن را فراموش کرده ایم. 
ولنتاین چگونه شکل گرفته است؟ برهمگان آشکار است، در سده سوم ترسایی که با برابر شده بود با آغاز پادشاهی ساسانیان در ایران، در روم باستان فرمانروایی به نام کلودیوس دوم وجود داشته است یکی از باورهای غیرمنطقی این فرمانده این بوده که سربازانی در برابر دشمن بهتر ایستادگی کرده و می جنگند که مجرد باشند. به همین روی پیوند زناشویی را برای سربازان امپراتوری روم تا مدت ها ممنوع کرده بود. 
کسی جرات نداشت تا از فرمان کلودیوس سرپیچی کند واجازه دهد تا سربازی ازدواج کند تا اینکه کشیشی به نام والنتیوس (والنتاین) برآن شد تا پیوند زناشویی سربازان رومی را با نامزدهایشان و به صورت پنهانی برقرار سازد. پس از اینکه کلودیوس از این رویکرد آگاه شده دستور می‌دهد تا ولنتاین را زندانی کنند. ولنتاین پس از مدتی در زندان عاشق دختر زندانبان می‌شود. این کشیش در پایان به جرم برقراری پیوند زناشویی بین عاشقان، خود با دلی عاشق گونه اعدام می‌شود. روزی كه قرار بود تا این حکم برای ولنتاین اجرا شود پیش از آن والنتاین نامه سپاسداری ویادبود برای دختر زندانبان می نویسد كه متن آن با واژه ولنتاین پایان می یابد. 
پس از آن در سال ۴۹۶ پس از میلاد، پاپ جلاسیوس، روز چهاردهم فوریه را به یاد او روز ولنتاین نام گزاری کرد واز آنجا که او فدایی و جان باخته راه عشق بوده این روز از آن پس روز عشق در فرهنگ آن سوی مرزها نام گرفته و به آرامی به دیگر کشورها به ویژه ایران نیز راه یافته است تا سنتی تازه و شادی بخش باشد برای جوانان ایرانی که شیفته عشق و دلدادگی بوده ولی نا آگاه از اینکه خود از سنت ها و فرهنگی دیرپا و ارزشمند برخوردارند که در آن عشق و پیوند زناشویی جایگاه زیبا و ارزشمندتری داردکه کمتر به آن پرداخته شده و پشت پرده های بی مهری پنهان شده است. 
درفرهنگ ايران باستان روز عشق و مهربانی همراه با برگزارى جشنى به پاس بزرگداشت عشق، اين داده نیک اهورایی با سابقه بیش از سه هزارسال وجود داشته است که در برابر جشن ولنتاین رومی که تنها سه سده پيش از ميلاد روميان شکل گرفته است از جایگاه ویژه ای برخورداربوده است. 
در فرهنگ و سنت مردم ایران باستان جشن و شادمانی یكی از جلوه های نیك زندگی بوده و شادمان زیستن برای همگان آرزو شده است. با پژوهش در كتاب اوستا و فرهنگ ایران باستان و با بررسی سنت های ملی مردم این سرزمین در می یابیم كه جشن های بسیاری از روزگاران دور در ایران وجود داشته است و نیاكان فرزانه ما همواره بر آن بودند تا جشن و شادمانی را گسترش دهند. به همین انگیزه جشن هایی را به مناسبت های گوناگون تاریخی ، ملی و دینی از خود به یادگار گذاشته اند. 
یكی از ازجشن های برجسته و فرخنده كه نیاكان ما با عشق و شوری ویژه آن را برپا می داشتند" جشن سپندارمذ" یا جشن "اسپندگان"است. جشن اسفندگان برای گرامی داشت فروزه پاك و ارزشمند سپنته آرمئی تی یا سپندارمذ است. سپنته آرمئی تی که از دو واژه سپنته ( پاک ومقدس ) و آرمئی تی ( آرمان و عشق ) تشکیل شده است که جلوه گاه ایمان، فداكاری ، فروتنی، بردباری، وفاداری، مهر و محبت و عشق پاک است.. 
در كتاب گات ها، سروده های جاودانه اشو زرتشت از فروزه سپنته آرمئتی بارها یاد شده و ویژگی نیکی برای آن برشمرده شده است. 

ای آرمئی تی ، ای مظهر ایمان و محبت ، آن پرتو اهورایی كه پاداش زندگی سراسر نیك منشی است به من ارزانی دار... 
گات ها هات 43 بند 1 

پروردگارا مرا به سوی راستی و پاكی كه نهایت آرزوی من است رهبری كن تا با پیروی از آرمئ تی وعشق پاک به رسایی دست یابم 
هات 43 بند 3 

آرمئی تی، فروغ عشق محبت را در دل راستی پویان روشن كرده آنان را به سوی حقیقت رهنمون خواهد كرد. 
هات 43 بند 6 

آرمئی تی چون نماد مهر و محبت ، عشق و پاكی، ایمان به خدا و فكر رسا است، پس به هنگام تردید و دودلی با یاری از او خواسته شده تا نور ایمان و عشق به هرپدیده نیکی در دل انسان پویا و پایدار گردد. 
در اوستا نامه مینوی ایران باستان بارها به زنان نیک و پارسا درود فرستاده شده و جایگاه بلند مینوی برای آنان آرزو شده است. " ازبین زنان و مردان، آن را که برابر آیین راستی ستایش نیکوتری داشته باشد مزدا اهورا از آن آگاه است... زنان و مردان نیک را می ستاییم... این زمین را با زنانی که روی آن زندگی می کنند می ستاییم... زنانی که با درستکاری و راستی سرآمد شده اند را می ستاییم... مردان و زنان نیک اندیش که در هر سرزمین با وجدان آگاه با بدی و کژاندیشی مبارزه می کنند را می ستاییم... کدبانوی خانه که اشو (پاک و راست) و سرآمد اشویی باشد را می ستاییم... زن پارسایی را می ستاییم که بسیار نیک اندیش، بسیار نیک گفتار، بسیار نیک کردار و با وجدان باشد" 
از سوی دیگر سپنته آرمئی تی در نقش مادی خود از زمین پاسداری می کند به این دلیل که برخی از ویژگی های زن و زمین مانند شکیبایی، مهربانی، زایندگی، پرورش دادن، فروتنی و بردباری باهم مشترک است. 

ابوریحان بیرونی در كتاب آثار الباقیه آورده است: " اسفندارمذ فرشته موكل بر زمین است... 
سپندارمذ در ماه سپندارمذ به جهت یكی شدن نام روز با ماه عید زنان بوده است و مردان به زنان هدیه می دادند. 
این رسم در شهرهایی چون اصفهان، ری و پهله و شهرهای مركزی و غرب ایران باقی مانده است و به فارسی مزدگیران گویند چنانچه بیرونی نیز اشاره كرده است سپاس و ستایش مادران و زنان از ویژگی های اسفندگان است. در این روز مردان و فرزندان با برگزاری مراسم شاد و هدیه دادن ازعشق و مهر بانوان سپاسگزاری می كنند، در این روز زنان و مادران لباس نو می پوشند و انجام كارهای خانه بر عهده پدران و فرزندان است. 
جشن اسفندگان (سپندارمذ)، روز عشق پاک، روز بزرگداشت جایگاه زن و باروری زمین است. 
روز عشق ایرانی هم اکنون در گاه شماری خورشیدی با روز بیست و نهم بهمن ماه (هیجدهم فوریه) برابر شده است.از آنجا که بسیاری از جشن های ایران باستان مانند گاهنبارها، مهرگان، نوروز و پنجه همه به مدت پنج روز برپا می شده است و اکنون نیز در سنت زرتشتیان پنج روز ادامه دارد. پیشنهاد می شود برای گرامی داشت چنین روزی که پنج روز با جشن ولنتین اروپایی نیز فاصله دارد به نام جایگاه عشق، به یاد بانوان ومادران و به پاسداری از زمین؛ جشن پنج روزه داشته باشیم تا شکوه عشق و دلدادگی را در زمان بیشتری احساس کرده و جاودانه سازیم. با این تفاوت و به این انگیزه مهم که شادی خویش را که برای عشق است به یاد و به نام جشن اسفندگان پاس بداریم و نام ولنتاین را با احترام به بنیانگزاران آن واگذاریم.